نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

2 دانشیار گروه آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

3 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

چکیده

به منظورتحقق امنیت در حوزه های آب و غذا و برون رفت از چالش‌های موجود و پیش روی در زمینه حفاظت محیط زیست، امروزه اندیشمندان رویکرد مدیریت جامع آبخیزهارا اثربخش و سودمند پیشنهاد می‌نمایند. ادراک واقعی و درست از مدیریت جامع آبخیزها مستلزم داشتن یک نگاه سیستمی بوده و در گرو شناخت و دخالت دادن تمامی ذینفعان در فرایند تصمیم گیری‌ها می باشد.این امر، به نوبه خود موجب جلب مشارکت مردمی در اجرای سیاست‌ها، راهبردها و برنامه های مدیریت منابع طبیعی می شود.این مقاله بر نقش فرهنگ و آموزه‌های دینی در تحقق مدیریت جامع و مشارکتی آبخیزها و ارتباط این آموزه‌ها با موفقیت طرح‌های مدیریت منابع طبیعی و محیط زیست تاکید دارد و در آن سعی شده است با آسیب شناسی فاصله موجود بین آموزه‌های دینی در مفاهیم نظری تا اجرایی شدن برنامه‌ها، به منظور تحقق عملی این آموزه‌ها راه حل‌هایی ارائه شود. نتایج نشان می‌دهد که ظرفیت بالایی برای جلب مشارکتجوامع محلی با تکیه بر آموزه‌ها و نهادهای فرهنگی و دینی وجود دارد که بایستی به طور جدی مورد توجه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان در حوزه مدیریت منابع طبیعی ومحیط زیست ایران قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of religious teachings and institutions in achieving the integrated watershed management and approaches forward

نویسندگان [English]

  • mohammad mohammadlou 1
  • amir sadoddin 2
  • hossein mohammadi 3

1 PH.d student in watershed and science gingering

2 Associate Professor, Integrated Watershed Modelling & Management Gorgan University of Agricultural Sci.& Natural Resources, Basij Sq., Gorgan, Golestan Province, Iran

3 university of agriculture and natural resource of Gorgan

چکیده [English]

To achieve water and food security, and to overcome the existing and future challenges in environmental protection, scientists propose the integrated watershed management approach as an effective and useful one. A real understanding of integrated watershed management depends on applying a systemic view as well as recognizing and involving all stakeholders in decision making process. This, in turn, promotes public participation in implementing policies, strategies, and programs for natural resource management. The emphasis of this paper is on the role of culture and religious teachings on integrated watershed management and their impacts on the success of natural resource and environmental management programs. The authors of the paper attempted to scrutinize the problem and identify the gaps between these teachings in theory and the real world in order to provide solutions for realizing these teachings. The analysis shows that there is a great capacity to promote the participation of local communities with the emphasis on culture and religious teachings which should be fully considered by policy makers and planners for natural resource and environmental management of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious teachings
  • integrated watershed management
  • Public participation
  • Natural resource management
  • Environmental protection
قرآن کریم.
کتاب مقدس عهد عتیق و عهد جدید، (۱۳۷۹). ترجمه فاضل­خان همدانی، ویلیام گلن، هنری مرتن، تهران: اساطیر.
اکبری راد، طیبه (1392). «نقش تعالیم اسلام در کاهش بحران‌های زیست محیطی»، مجله محیط شناسی، سال سی و نهم، شماره 1، فصل بهار، صفحه 73-80.
امین­زاده، بهناز(1381). «جهان بینی دینی و محیط زیست، درآمدی بر نگرش اسلام به طبیعت»، فصل نامه محیط شناسی،سال بیست و هشتم، شماره 30. صفحه 97 –
انصاری، شیخ مرتضی(۱۲۱۴قمری). «فرائدالاصول (رسائل) »، صفحه 172 به بعد.
بخاری جعفی، ابن عبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بن المغیره بن بردزیه (266 قمری)«صحیح بخاری»، جلد 3، صفحه66.
بلوچیان طرقی، مریم (1394). «حفاظت محیط زیست از دیدگاه اخلاقی، فقهی و حقوقی» بنیاد پژوهش‌های اسلامی، انتشارات آستان قدس رضوی.
بیری، توماس (1385). «محیط­زیست: عصر اکوزوئیک»، مجله سیاهت غرب، مرکز پژوهش­های اسلامی، فروردین،شماره 33، صفحه141 -153.
تقی­زاده انصاری، مصطفی(1376). « حقوق کیفری محیط زیست»، صفحه 35-36.
ثنایی، آرزو ( 1382). «تورات و طبیعت»، نشریه افق بینا، سال سوم، شماره 13، فروردین، صفحه39.
جمعه­پور، محمود (1382).«عوامل اصلی در فرآیند توسعه پایدار: مردم، منابع، فضاها و نقش مشارکت مردمی در آن»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 22، صفحه 103-130.
حرعاملی، شیخ محمد بن حسن(1082 قمری). «وسائل الشیعه»، جلد 13، صفحه 193.
حسینی، فضل الله و عمیق، محسن (۱۳۸۵). «اخلاق زیست محیطی در اسلام»، تهران: مشعر، صفحه 38-39.
داودی،حمید و کاظمی، رحیم( 1389). «ارزیابی توان اکولوژیکی به منظور توسعه پایدار»، مجله مهندسی و مدیریت آبخیز، دوره 2، شماره1، صفحه 35-43.
دورکیم، دیوید امیل(1382).«صور ابتدایی حیات مذهبی»، ترجمه نادر سالارزاده امیری وخدامراد فولادی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 634 صفحه.
سعدالدین، امیر، شهابی، معصومه و بای، محبوبه (1396). ارزیابی و مدیریت جامع آبخیزها: اصول و رویکردهای مدل‌سازی و تصمیم‌گیری، گرگان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، چاپ اول.
شمسایی، مازیار، مهرجو؛ مسعود و بخشی پور، امیدرضا (1386). «نقش مشارکت در مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز»، چهارمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، https://www.civilica.com/Paper-WATERSHED04-WATERSHED04_093.html
شیخ حرعاملی(1082 قمری). «وسائل الشیعه»، جلد 12،صفحه18.
شیخ صدوق، (۳۰۵ ـ۳۸۱قمری). «علل الشرایع»، جلد 1، صفحه 101.
طباطبایی حکیم، سید حسن( 1347 قمری). «مستمسک العروه الوثقی»، جلد 13، صفحه 48.
طبرسی، فضل بن حسن( 536 قمری). «تفسیر مجمع البیان»، جلد 10، صفحه 526.
علامه مجلسى، مولى محمد باقر بن محمد تقی (1037-1110هجری قمری). «بحارالانوار»، جلد 2، صفحه 271.
فراهانی، سعید)1384). «توسعه پایدار بر محوریت عدالت»، نشریه اقتصاد اسلامی، دوره 5، شماره 19، صفحه 91-122.
فهیمی، عزیزالله و مشهدی، علی (1388). «ارزش ذاتی و ارزش ابزاری در فلسفه محیط زیست ( از رویکرد فلسفی تا راهبردهای حقوقی) »، فصلنامه علمی و پژوهشی دانشگاه قم، سال یازدهم، شماره اول، صفحه 197-216.
فیروزی، محمدعلی و سجادیان، مهیار(1395). «دیده مانی قیاسی بر نگرش­های کلان غربی و اسلامی در حوزه رابطه انسان و محیط زیست به منظور بهره­گیری در تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت»، پنجمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 16 صفحه.
کلینی‌، محمد بن یعقوب ( ‏‏۳۲۹ قمری). «اصول کافی» ، جلد2 ، صفحه331.
گیر، آرن.‌ای 1380)، «ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ و ﺑﺤﺮان زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ»، ﺗﺮﺟﻤﺔﻋﺮﻓﺎنﺛﺎﺑﺘﻲ،ﺗﻬﺮان :ﭼﺸﻤﻪ.
لاویان، النا ( 1380). «عشق سبز، موسی (ع) و محیط زیست»، تهران: همایش بین المللی محیط زیست، دین و فرهنگ، صفحه 145 و144.
مجلسی، محمد باقر(1403قمری). «بحار الانوار»، بیروت: دار احیاء التراث العربی.جلد 6، صفحه 113
مجلسی، محمد باقر(1403قمری). «بحار الانوار»، بیروت: دار احیاء التراث العربی، جلد 68، صفحه 382.
محقق داماد، مصطفی (1363). «قواعد فقه»، تهران: چاپ اول، انتشارات علوم اسلامی، 133-168.
محقق داماد، مصطفی(1373). «طبیعت و محیط زیست از نظر اسلام»، نامه فرهنگ، سال چهارم،شماره اول، بهار: 79، صفحه 78-89.
محقق داماد، مصطفی(1382). «قواعد فقه»، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران: جلد10.
محمدی ری شهری، محمد(1384). «میزان الحکمه»، جلد 1، صفحه 582.
مسلم بن حجاج نیشابوری، (۲۰۶ _ ۲۶۱هجری). «صحیح مسلم»، کتاب الإیمان، باب شعب الإیمان، (1/ 63)، رقم: (35)، واللفظ لمسلم.
مصفایی، جمال و طالبی، علی (1393). «نگاهی آماری به وضعیت فرسایش آبی در ایران»، مجله ترویج و توسعه آبخیزداری، سال دوم، شماره 5، تابستان 1393.
مصفایی، جمال و نیک کامی،داود و صالح پور، امین (1398). «آبخیزداری در ایران: تاریخچه، تکامل و نیازهای آتی»، نشریه علمی-پژوهشی مهندسی و مدیریت آبخیز، جلد 11، شماره 2، صفحه 283-300.
نبوی، عبدالحسین و شهریاری، مرضیه (1393). «دین، اخلاق و محیط زیست»، فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 29، تابستان، صفحه 69- 84.
نجفی، محمد حسن(۱۲۲۷ قمری). «جواهرالاکلام»، جلد 37، صفحه46.
نجفی، محمد حسن(۱۲۲۷ قمری). «جواهرالاکلام»، دارالتراث العربی، جلد 24، صفحه 138.
نوری نشاط، سعید( 1388). «مقدمه‌ای بر اصول و روش‌های توانمندسازی محلی»، تهران: انتشارات برگ زیتون.
وهاب زاده، عبدالحسین (1381). «بوم شناسی عصر عصیانگر»،مجموعه مقالات کلاسیک در بوم شناسی، تهران: چشمه.
Tucker, M. E., and Grim, J (1998), Religions of the world and ecology, Earth Ethics, No.1
White, Lyne (1967), "The historical roots of our ecological crisis", Science, vol.155, March, pp 1203-1207
Yang, G.S, X.P. Yu, H.P, Li and J.F. Gao (2006) Introduction to integrated watershed management. Science Press, Beijing, 238 pages