مفهوم «توسعه» تا به حال در رقابت و جدالی ظریف با فرهنگ بوده است، اما به ظاهر خود را فرهنگخواه و آرمانگرا نشان داده است. مفهوم هویت بهترین مفهومی است که پرده از این پیکار لطیف برمیدارد. در ...
بیشتر
مفهوم «توسعه» تا به حال در رقابت و جدالی ظریف با فرهنگ بوده است، اما به ظاهر خود را فرهنگخواه و آرمانگرا نشان داده است. مفهوم هویت بهترین مفهومی است که پرده از این پیکار لطیف برمیدارد. در واقع بهترین روزن برای ورود فرهنگی و بومی به توسعة اروپامدار امروزین، برجستهسازی چالش توسعه با هویت است. تقریباً همه بدیلخواهیها و الگودهیهای جدید از جمله مفهوم «پیشرفت ایرانی اسلامی» نیز با ایده هویتخواهی پا به میدان نهادهاند. در مقاله حاضر، ایده «توسعه به مثابة آزادی» توسعهای وابسته به تفکیکها، ترتیبات، مصنوعات و کالاهای نهادی جامعة مدرن تلقی میشود که در حال رهایی از هویت است. این توسعة رهاییبخش، فراتر از مرزهای اخلاقی و جمعی میرود، از این رو بیتضمین و مخاطرهآمیز خواهد بود. هویت، پایدارترین نیرو و انرژی برای بازآفرینی و استحکام پیشرفت است، اما ادبیات «توسعه» این مفهوم را بزرگترین مانع و انرژی منفی توسعه انگاشته است. این مقاله مدعی است که مهمترین مقوله برای آغاز ادبیات پیشرفت ایرانی اسلامی، مفهوم هویت است. اما هر نوع رویارویی مبهم، شتابزده و غیرتاریخی به مقوله هویت، «الگوی پیشرفت» را به مجموعهای از دستافزارها و مصنوعات فنی تقلیل میدهد، یعنی همان چیزی که «توسعه» جستجو میکند. بیم فنزدگی در الگوی پیشرفت ایرانی، باید هشداردهنده باشد، زیرا ما در مسیر توسعه عادت کردهایم که به سرعت به فناوری و مهندسی رضایت دهیم.